Het doel van vaccinatie is om geheugencellen op te bouwen die zorgen voor een snellere en sterkere immuunrespons bij een latere infectie. (klik hier voor een schematisch overzicht van de verschillende fasen in de immuunrespons).

Na een succesvolle basisvaccinatie ontstaat een immunologisch geheugen bestaande uit antigeenspecifieke geheugencellen en een voldoende hoge titer aan circulerende antistoffen gericht tegen het pathogeen.

De duur van de effectiviteit van dit immunologisch geheugen varieert afhankelijk van het pathogeen en wordt gekenmerkt wordt door een zogenaamde ‘immunogeniciteit’. De immunogeniciteit wordt mede bepaald door het type vaccin (bijv. levend of geïnactiveerd), toedieningswijze en adjuvans. Daarom vereisen de meeste vaccins op termijn een boostervaccinatie om het immunologisch geheugen en de bescherming te behouden.

Na een eerste dosis gaat de primaire immuunrespons van start, waarbij er zich naast de geheugen T- en B-cellen ook een eerste pool aan antistoffen vormt (hoofdzakelijk kortlevende IgM). Vaak is een tweede (en mogelijk derde) dosis van het vaccin nodig waarbij de reeds gevormde B-geheugencellen meteen overgaan tot de productie van specifieke antistoffen met een hoge affiniteit, waardoor de beoogde graad van bescherming kan ontstaan (zie figuur 1).

Aangezien deze langzaam afnemen is een boostervaccinatie volgens het vooropgestelde vaccinatieschema cruciaal om voldoende bescherming te blijven garanderen. Het tijdstip waarop de booster moet plaatsvinden wordt bepaald door de immunogeniciteit.

Als een booster te lang wordt uitgesteld dan kan het geheugen onvoldoende hersteld worden, waardoor de vaccinatie minder effectief wordt of zelfs faalt (zie figuur 2).